Ευστράτιος Καλογήρου: Συνδυασμός της ανακύκλωσης και της κομποστοποίησης στην πηγή από τους πολίτες και θερμικής επεξεργασίας με ταυτόχρονη παραγωγή ενέργειας.

Σε κεντρικό σημείο της πόλης της Βιέννης υψώνεται η φουτουριστική καμινάδα της μονάδας θερμικής επεξεργασίας απορριμμάτων και τηλεθερμίας.

Ανακύκλωση και ενεργειακή αξιοποίηση αστικών στερεών αποβλήτων.

Του Δρ. Ευστράτιου Καλογήρου

Το τελευταίο διάστημα καθημερινά βλέπουν το φως της δημοσιότητας στοιχεία σχετικά με τη διαχείριση των Αστικών Στερεών Αποβλήτων (ΑΣΑ) στη χώρα μας, καθώς ο κίνδυνος επιβολής προστίμων από την Ε.Ε. για τις χωματερές είναι ορατός. Δεδομένου ότι δεν διαφαίνεται να προωθείται άμεσα κάποια λύση, η ανάπτυξη της αειφόρου διαχείρισης αποβλήτων στην Ελλάδα είναι πλέον κομβικής σημασίας. Ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δοθεί στο συνδυασμό της ανακύκλωσης στην πηγή από τους πολίτες και της κομποστοποίησης προδιαλεγμένου οργανικού κλάσματος στην πηγή και στη μετέπειτα θερμική επεξεργασία με ταυτόχρονη παραγωγή ενέργειας (ηλεκτρικής ή/και θερμικής), με σκοπό την περαιτέρω μείωση του όγκου των υπολειμμάτων ανακύκλωσης, αλλά και την ανάκτηση του ενεργειακού τους περιεχομένου.

Οι μονάδες Ενεργειακής Αξιοποίησης Αποβλήτων μέσω θερμικής επεξεργασίας, συνολικής ετήσιας δυναμικότητας περίπου 150 εκατ. τόνων οικιακών απορριμμάτων που λειτουργούν παγκοσμίως, υπερβαίνουν τις 700 ακόμα και στο κέντρο μητροπολιτικών πόλεων (Παρίσι, Φρανκφούρτη, Βιέννη, Νέα Υόρκη κ.ά.). Από αυτές, 432 μονάδες WTE είναι εγκατεστημένες στην Ευρωπαϊκή Ένωση, πολλές από τις οποίες (τουλάχιστον 50) κατασκευάστηκαν την τελευταία οκταετία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα μονάδας WTE αποτελεί η μονάδα Isseane στο Παρίσι, που απέχει μόλις 2,5 km από τον πύργο του Άιφελ, καθώς και η μονάδα της Βιέννης.

Αξίζει σε αυτό το σημείο να αναφέρουμε, πως η Στοκχόλμη και το Αμβούργο, οι πρώτες πόλεις που απέκτησαν τον τίτλο των «πράσινων πρωτευουσών» της Ευρώπης, έχουν ως κύρια μέθοδο επεξεργασίας των αστικών στερεών αποβλήτων την θερμική επεξεργασία αποβλήτων με ταυτόχρονη παραγωγή ενέργειας σε συνεργασία με την ανακύκλωση στην πηγή. Αντίστοιχα και η Κοπεγχάγη, η οποία έχει ως στόχο να μετατραπεί στην πιο οικολογική πόλη του κόσμου μέχρι το 2015, χρησιμοποιεί τη μέθοδο θερμικής επεξεργασίας στη διαχείριση των αποβλήτων της.

Και ενώ η Ενεργειακή Αξιοποίηση των Αστικών Στερεών Αποβλήτων (ΑΣΑ) κερδίζει συνεχώς έδαφος στις αναπτυγμένες χώρες της Ευρώπης, στην Ελλάδα υπάρχουν αντιδράσεις λόγω παραπληροφόρησης του Κοινού.

Τα βασικά τους επιχειρήματα είναι:

1. Είναι περιβαλλοντικά επικίνδυνη

2. Εμποδίζει την ανακύκλωση και κομποστοποίηση

Ας δούμε τα δεδομένα για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της θερμικής επεξεργασίας των ΑΣΑ και ιδιαίτερα της εκπομπής διοξινών που επικαλείται συνήθως ως ο μεγάλος κίνδυνος.

Πρώτον, τα εργοστάσια θερμικής επεξεργασίας λόγω των αυστηρών περιβαλλοντικών προδιαγραφών, υπερικανοποιούν τα όρια που έχουν τεθεί τόσο από τις ΗΠΑ όσο και την ΕΕ (οδηγία 2000/76), όχι μόνο για τις εκπομπές Διοξινών αλλά και άλλων ρύπων, όπως βαρέων μετάλλων, οξειδίων του αζώτου και του θείου, κ.λπ. Για τον ίδιο λόγο υπερέχουν από πλευράς εκπομπών σε σύγκριση με οιαδήποτε διεργασία που περιλαμβάνει καύση, όπως ατμοηλεκτρικά εργοστάσια που χρησιμοποιούν διάφορα είδη άνθρακα.

Δεύτερον, οι ολικές ποσότητες των ρύπων είναι επίσης πολύ μικρές. Π.χ. ένα σύγχρονο εργοστάσιο θερμικής επεξεργασίας ενός εκατομμυρίων τόνων απορριμμάτων ετησίως παράγει λιγότερο από μισό γραμμάριο διοξίνες. Σε αντιδιαστολή, η ανεξέλεγκτη και παράνομη καύση απορριμμάτων σε χωματερές παράγει πολύ μεγαλύτερες ποσότητες. Π.χ., η φωτιά του ΧΥΤΑ Ταγαράδες στην Θεσσαλονίκη το 2006 παρήγαγε τρία γραμμάρια τοξικών διοξινών κάθε μέρα σύμφωνα με το Καθ. Μουσιόπουλο του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Αλλά και το ολικό ποσό των εκπομπών σε χώρες όπου γίνεται ευρεία χρήση της θερμικής επεξεργασίας ΑΣΑ, όπως π.χ. Αμερική, Αυστρία, Γερμανία, κ.λπ., είναι χαμηλότερο του 1% της συνολικής ποσότητας εκπομπών στη χώρα.

Ας δούμε τώρα τα δεδομένα αναφορικά με ανακύκλωση και κομποστοποίηση. Ο Πίνακας 1 παρουσιάζει το ποσοστό ανακύκλωσης και κομποστοποίησης στις χώρες με το μεγαλύτερο ποσοστό ενεργειακής αξιοποίησης αποβλήτων σύμφωνα με τα στοιχεία της EUROSTAT το 2007.

Πίνακας 1. Ποσοστά ανακύκλωσης και κομποστοποίησης των ΑΣΑ σε αναπτυγμένες χώρες

Είναι προφανές ότι η Ενεργειακή Αξιοποίηση μέσω θερμικής επεξεργασίας των υπολειμμάτων της Ανακύκλωσης και της Κομποστοποίησης (Α&Κ) δεν είναι ανταγωνιστική μέθοδος διαχείρισης απέναντί τους, αλλά η διεθνής πρακτική αποδεικνύει πως συνυπάρχουν με επιτυχία. Η ανακύκλωση και η καύση λειτουργούν αρμονικά όπως γίνεται σε όλο τον κόσμο. Επειδή μάλιστα η Α&Κ αφήνουν πάντα υπόλειμμα, «αυτό ή θα ταφεί ή καεί». Αυτό δε αποτελεί το ισχυρότερο πλεονέκτημα των μεθόδων ενεργειακής αξιοποίησης, το οποίο είναι η παραγωγή σημαντικής ποσότητας ηλεκτρικής και θερμικής ενέργειας. Επιπλέον, όπως θα δούμε παρακάτω, αποτελεί και μια Ανανεώσιμη Πηγή Ενέργειας.

Πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι η αυξημένη ανακύκλωση και κομποστοποίηση που εμφανίζεται στις χώρες αυτές απαιτεί ορισμένες προϋποθέσεις. Πρώτον, οι δημοτικές αρχές να παρέχουν τους απαραιτήτους κάδους για τη συλλογή (κυρίως χαρτί και χαρτόνια, μέταλλα, γυαλιά και πράσινα απόβλητα), το όποιο δυστυχώς γίνεται σε περιορισμένο αριθμό δήμων της χώρας μας. Δεύτερον, ευαισθητοποιημένους πολίτες οι οποίοι είναι διατεθειμένοι να αφιερώσουν λίγο από το χρόνο τους για το διαχωρισμό αυτό. Και τρίτο, την ύπαρξη αγορών για τα ανακυκλώσιμα.

Πέρα από την περιβαλλοντικά φιλική και ολοκληρωμένη διαχείριση, την οποία προσφέρει η θερμική επεξεργασία των απορριμμάτων, επιτυγχάνοντας 72-80% μείωση του βάρους και 90% μείωση του όγκου τους, δίνεται η δυνατότητα παραγωγής ενέργειας σε μορφή ηλεκτρισμού της τάξης των 500-700 kWh ανά τόνο απορριμμάτων ή και σε μορφή θερμότητας για τηλεθέρμανση ή τηλεψύξη των γειτονικών περιοχών, υποκαθιστώντας ορυκτά και ρυπογόνα καύσιμα.

Μάλιστα οι μέθοδοι θερμικής επεξεργασίας αποκτούν ακόμα σημαντικότερο ρόλο αφού σύμφωνα με τους ορισμούς που έχουν δοθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση, την Διεθνή Ένωση Ενέργειας (International Energy Agency, Ι.Ε.Α.), τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Βιομάζας (European Biomass Association, AEBIOM) και το Συνέδριο Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (United Nations Framework Convention on Climate Change, UNFCCC), το μη διαχωρισμένο βιοαποδομήσιμο κλάσμα των αστικών απορριμμάτων, θεωρείται βιομάζα και κατ’ επέκταση Ανανεώσιμη Πηγή Ενέργειας (Α.Π.Ε.) υποκαθιστώντας ορυκτά καύσιμα (τον λιγνίτη για την χώρα μας).

Σύμφωνα με στοιχεία αντίστοιχων Υπουργείων Περιβάλλοντος από χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και δη τις πλέον ευαισθητοποιημένες σε θέματα περιβάλλοντος, το μη διαχωρισμένο βιοαποδομήσιμο κλάσμα των αστικών στερεών απορριμμάτων, το οποίο αναγνωρίζεται ως βιομάζα, κυμαίνεται κατά μέσο όρο περί το 50%. Μάλιστα σύμφωνα τόσο με τον Νόμο 3468/2006, όσο και με τον Νέο Νόμο 3851/2010 που ψηφίσθηκε πρόσφατα για τις Α.Π.Ε. , αναμένεται να προωθηθούν ιδιαίτερα σχετικές επενδύσεις στη χώρα μας, εφόσον η ενεργειακή αξιοποίηση του βιοαποδομήσιμου κλάσματος των ΑΣΑ, συμπεριλαμβάνεται στις λοιπές Α.Π.Ε.

Επιπλέον, στη διαχείριση και επεξεργασία των 5,5 εκατομμυρίων τόνων ΑΣΑ που παράγονται στη χώρα μας, η ενεργειακή αξιοποίηση των ΑΣΑ οφείλει να ενταχθεί άμεσα και με ισορροπημένο τρόπο και συμπληρωματικά και υποστηρικτικά στις δράσεις ελαχιστοποίησης, επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης (σύμφωνα και με την οδηγία 2008/98/ΕΚ), συμπληρώνοντας κενά και αντικειμενικές αδυναμίες τους.

Καταλήγοντας, είναι ολοφάνερο και τεκμηριώνεται επιστημονικά πως η θερμική επεξεργασία απορριμμάτων με ταυτόχρονη παραγωγή ενέργειας είναι, σε συνεργασία με την ανακύκλωση στην πηγή και την κομποστοποίηση προδιαλεγμένου οργανικού κλάσματος, η μόνη τελική λύση διαχείρισης έναντι της υγειονομικής ταφής και όλων των άλλων μεθόδων επεξεργασίας που παράγουν ενδιάμεσα δευτερογενή προϊόντα (τα οποία χρήζουν περαιτέρω αξιοποίησης-διαχείρισης). Επιπλέον, η συνεισφορά στο ενεργειακό ισοζύγιο της Ελλάδας είναι αρκετά σημαντική και απαραίτητη, ειδικά σε περιόδους αιχμής με το πλεονέκτημα πως η ενέργεια αυτή παράγεται από Α.Π.Ε., συμβάλλοντας θετικά και στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής καθώς και στους στόχους της Οδηγίας 20-20-20 (σύμφωνα και με την Οδηγία 2009/28/ΕΕ), που έχει θέσει και η χώρα μας για την ελάττωση εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου σε συνδυασμό με την αύξηση της συμμετοχής των Α.Π.Ε, στο ενεργειακό ισοζύγιο της χώρας μας.